Voedingsallergie voor weekdieren

Men telt vandaag 8 klassen van weekdieren die onderling erg verschillen en waaronder 3 klassen erg belangrijk zijn.  Het gaat om de tweekleppigen ( mosselen, kokkels, oesters, bonte mantelschelpen, …), de cefalopoden ( inktvis of kraak, pijlinktvis, zeekat,…) en de gastropoda (slakken, karakollen, zeeoren,…) (Bruce J. et al., 2006 ; Grassé P.-P. & Doumenc D., 2000).

De producten uit de zee, waartoe de weekdieren behoren, worden meer en meer genuttigd wereldwijd, met name vanwege hun nutritionele kwaliteiten.  Ze bezitten met name, afhankelijk van de soort, het seizoen en de regio van de teelt, interessante hoeveelheden essentiële vetzuren (EPA, DHA), vitamine B12, kalium, jodium, zink, ijzer (Anses, 2010). Deze verhoogde consumptie gaat samen met een verhoging van het aantal gevallen van allergie bij de consumenten (Kamath S.D., 2014).

De weekdieren maken deel uit van de 14 verplicht te vermelden stoffen indien ze aanwezig zijn in voedingsmiddelen, al dan niet voorverpakt. Ze veroorzaken inderdaad allergieën die meestal voortduren op volwassen leeftijd (Lopata A.L. et al., 2016). De allergie voor weekdieren is redelijk zeldzaam hoewel meestal frekwenter in landen met hoge consumptie, met name bij de Asiatische bevolking bij wie de voedingsgewoonten een belangrijke inname van zeevuchten omvatten (Lopata A.L. et al., 2016). De allergie voor zeevruchten ( weekdieren en schaaldieren) is geschat tussen ≤ 0,5% (Tsabouri S. et al., 2012) en 0,6% van de wereldbevolking (Leung N.Y.H. et al., 2015). De volwassenen lijken meer getroffen door allergie voor weekdieren dan de kinderen (Kamath S.D., 2014).

Het belangrijkste allergeen van de weekdieren is tropomyosine (Emoto A. et al., 2009), gemeenschappelijk aan alle soorten zeevruchten (dus ook aan de schaaldieren).

Meer dan 60% van de personen die allergisch zijn voor zeevruchten reageert op dit spiereiwit, en vaak op ernstige wijze. (Lopata A.L. et al., 2016).  Dit eiwit is een panallergeen bij de ongewervelden, maar lijkt niet allergeniserend bij de gewervelden (Pedrosa M. et al., 2014). Tropomyosine is wateroplosbaar, thermostabiel en bezit verschillende isovormen (EFSA, 2006). De weekdieren bevatten andere allergenen : de zware ketting van myosine (slak), arginine-kinase (pijlinktvis), amylase, paramyosine (zeeoor, zeeslak, mossel en pijlinktvis ), triosefosfaat isomerase ( kraak) en actine (Woo C.K. & Bahna S.L., 2011 ; EFSA, 2006 ; Yang Y. et al., 2017 ; Pedrosa M.  et al., 2014 ; Misnan R. et al., 2016 ; Kamath S.D., 2014). Arginine kinase is gevoelig voor warmte, zuurtegraad en alkaniteit (Pedrosa M. et al., 2014). De actine en de arginine kinase die de slak bevat zijn beide thermolabiel (Misnan R. et al., 2016).

Er bestaan verschillende wegen van blootstelling aan allergenen van weekdieren. De meest frekwente is de inname van weekdieren. Men kan ook cutane (netelroos) en ademhalings-allergieën (astma) waarnemen, met name als de persoon allergisch is voor huisstofmijten. Een blootstelling (cutaan en/of ademhaling) tijdens de behandeling van weekdieren in een bedrijf (=> professionele allergie door de productie van bio-aerosols) en in huiselijke omgeving (bv. stoomkoken) kunnen ook een sensibilisatie uitlokken (Lopata A.L. et al., 2016 ; EFSA, 2006 ; Ljubojevi´c Hadžavdi´c S. et al., 2016).

Wat de reacties betreft, deze zijn over het algemeen onmiddellijk (gastro-intestinaal, cutaan of repiratoir). De zeevruchten (weekdieren en schaaldieren) worden beschouwd als de grootste opwekkers van reacties bij volwassenen. Het gaat om blijvende allergieën met een hoog risico van anafylaxie (Kamath S.D., 2014). Men kan de klinische symptomen klasseren in 5 groepen : de anafylaxie (veralgemeende reactie) al dan niet veroorzaakt door inspanning, de respiratoire reacties (astma, rhinitus), cutane (netelroos, atopische dermatitis), gastro-intestinale (pijn in de buikholte, misselijkheid, overgeven, diarree) en de andere reacties zoals conjunctivitis of het oraal allergisch syndroom  (Kamath S.D., 2014).

Er bestaan kruisreacties tussen de verschillende weekdieren, tussen weekdieren en schaaldieren, en tussen weekdieren en insecten of parasieten (huisstofmijten, kakkerlakken, helminthen) (EFSA, 2006 ; Emoto A. et al., 2009 ; Pedrosa M. et al., 2014 ; Leung N.Y.H. et al., 2016) 

Wat de diagnose betreft, is het heel belangrijk om aan de basis te bepalen of de reacties zijn opgewekt door een allergie of door een vergiftiging of zelfs door een intolerantie (Woo C.K. & Bahna S.L., 2011). De diagnose van de allergie baseert zich op de klinische geschiedenis, sensibilisatietesten (onderzoek naar specifieke IgE ; cutane tests met bij voorkeur hetzelfde betrokken voedingsmiddel (prick-prick) want de commerciële extracten kunnen valsnegatieve resultaten geven), en orale provocatietests indien nodig (blind en liefst placebo gecontroleerd,) (Lopata A.L. et al., 2016 ; Woo C.K. & Bahna S.L., 2011 ; Pedrosa M. et al., 2014).

De behandeling vereist het strict vermijden van het/de betrokken voedingsmiddel(en). De patiënten die lijden aan ernstige reacties zouden moeten beschikken over een epinephrine auto-injector pen (Woo C.K. & Bahna S.L., 2011). Aangezien de reacties na het inademen van kookdamp frequent zijn bij allergieën voor zeevruchten, geeft men vaak de raadgeving aan de patiënten om deze dampen te vermijden, evenals het indirect contact (Pedrosa M.  et al., 2014). Orale of sublinguale immunotherapie is momenteel geen piste (Woo C.K. & Bahna S.L., 2011).

De weekdieren kunnen ook andere soorten ongunstige reacties opwekken (niet allergische):  toxische syndromen (paralyserende intoxicatie, neurotoxische vergiftiging, vergiftiging met geheugenverlies, met diarree,  vergiftiging door azaspiraciden), evenals reacties van virale of bacteriële oorsprong (Woo C.K. & Bahna S.L., 2011).   

Ali, F. (2017). A Survey of Self-Reported Food Allergy and Food-Related Anaphylaxis among Young Adult Students at Kuwait University, Kuwait. Medical Principles and Practice, 26(3), 229-234.

Alvarez, P. A., & Boye, J. I. (2012). Food production and processing considerations of allergenic food ingredients: a review. Journal of allergy Volume 2012, Article ID 746125, 14 pages.

Bessot, J. C., Metz-Favre, C., Rame, J. M., De Blay, F., & Pauli, G. (2010). Tropomyosin or not tropomyosin, what is the relevant allergen in house dust mite and snail cross allergies?. European annals of allergy and clinical immunology, 42(1), 3.

Bonnemain, B. (2003). Hélices et médicaments: l'escargot au service de la santé depuis l'Antiquité jusqu'à nos jours. Revue d'histoire de la pharmacie, 91(338), 211-218.

Bruce J., McGhee K., Vangelova L., Vogt R. (2006). Larousse des animaux. Larousse, 2006, 608 p.

EFSA. (2006). Opinion of the scientific panel on dietetic products, nutrition and allergies on a request from the Commission related to the evaluation of molluscs for labelling purposes (Request n° EFSA-Q-2005-084).The EFSA Journal. 2006 ; 327 : 1-25.

EFSA. Literature searches and reviews related to the prevalence of food allergy in Europe. EFSA supporting publication 2013 : EN-506.

EFSA Panel on Dietetic Products, Nutrition and Allergies (NDA). (2014). Scientific Opinion on the evaluation of allergenic foods and food ingredients for labelling purposes. The EFSA Journal. 2014 ; 12(11) : 3894.

Emoto, A., Ishizaki, S., & Shiomi, K. (2009). Tropomyosins in gastropods and bivalves: Identification as major allergens and amino acid sequence features. Food Chemistry, 114(2), 634-641.

FAO. (2016). The state of world fisheries and aquaculture 2016. Contributing to food security and nutrition for all. Rome. 200 pp.

Grassé P.-P. & Doumenc D. (2000). Zoologie. Invertébrés. Dunod, 6^ème édition, 2000, 296 p.

Gutiérrez-Fernández D., Fuentes-Vallejo M.S., Bartolomé Zavala, Foncubierta-Fernández A., Lucas-Velarde J., León-Jiménez A. (2009). Urticaria–angioedema due to limpet ingestión. Investig Allergol Clin Immunol; Vol. 19(1): 64-79.

Kamath, S. D. (2014). Identification and characterisation of novel shellfish allergens for improved diagosis (Doctoral dissertation, James Cook University).

Lopata, A. L., Kleine-Tebbe, J., & Kamath, S. D. (2016). Allergens and molecular diagnostics of shellfish allergy. Allergo Journal, 25(7), 24-32.

Leung, N. Y., Wai, C. Y., Shu, S., Wang, J., Kenny, T. P., Chu, K. H., & Leung, P. S. (2014). Current immunological and molecular biological perspectives on seafood allergy: a comprehensive review. Clinical reviews in allergy & immunology, 46(3), 180-197.

Ljubojević Hadžavdić, S., Marinović Kulisić, S., Jurakić Tončić, R., Jerković Gulin, S., & Bradamante, M. (2016). Occupational contact urticaria caused by squid. Contact dermatitis, 74(5), 304-305.

Lucas, D., Jegaden, D., Lodde, B., Arvieux, C., & Dewitte, J. D. (2006). Occupational asthma in maritime environment. International maritime health, 57(1-4), 177-187.

Martins, L. M. L., Peltre, G., da Costa Faro, C. J. F., Pires, E. M. V., & da Cruz Inácio, F. F. (2005). The Helix aspersa (brown garden snail) allergen repertoire. International archives of allergy and immunology, 136(1), 7-15. (abstract)

Misnan, R., Aziz, N. S. A., Yadzir, Z. H. M., Bakhtiar, F., Abdullah, N., & Murad, S. (2016). Impacts of Thermal Treatments on Major and Minor Allergens of Sea Snail, Cerithidea obtusa (Obtuse Horn Shell). Iranian Journal of Allergy, Asthma and Immunology, 15(4), 309.

Morisset M. (2008). L’allergie aux « fruits de mer ». Alim’Inter. 13 : 201-7.

Nubel asbl. (2015). Table belge de composition des aliments. 5^ème édition, 4^ème impression. Bruxelles, Octobre 2015.

Pajno, G. B., La Grutta, S., Barberio, G., Canonica, G. W., & Passalacqua, G. (2002). Harmful effect of immunotherapy in children with combined snail and mite allergy. Journal of allergy and clinical immunology, 109(4), 627-629.

Pedrosa, M., Boyano-Martínez, T., García-Ara, C., & Quirce, S. (2015). Shellfish allergy: a comprehensive review. Clinical reviews in allergy & immunology, 49(2), 203-216.

Sidenius, K. E., Hallas, T. E., Poulsen, L. K., & Mosbech, H. (2001). Allergen cross‐reactivity between house‐dust mites and other invertebrates. Allergy, 56(8), 723-733.

Souci, Fachmann, Kraut. (2008). La composition des aliments. Tableaux des valeurs nutritives. 7^ème édition, revue et complétée. Stuttgard, 2008.

Taylor, S. L., Baumert, J. L., Kruizinga, A. G., Remington, B. C., Crevel, R. W., Brooke-Taylor, S., ... & Houben, G. (2014). Establishment of reference doses for residues of allergenic foods: report of the VITAL expert panel. Food and Chemical Toxicology, 63, 9-17.

Tsabouri, S., Triga, M., Makris, M., Kalogeromitros, D., Church, M. K., & Priftis, K. N. (2012). Fish and shellfish allergy in children: review of a persistent food allergy. Pediatric Allergy and Immunology, 23(7), 608-615.

Woo, C. K., & Bahna, S. L. (2011). Not all shellfish" allergy" is allergy! Clinical and translational allergy, 1(1), 3.

Yadzir, M. Z. H., Misnan, R., Bakhtiar, F., Abdullah, N., & Murad, S. (2015). Tropomyosin and actin identified as major allergens of the carpet clam (Paphia textile) and the effect of cooking on their allergenicity. BioMed research international, 2015.

Yadzir, Z. H. M., Misnan, R., Bakhtiar, F., Abdullah, N., & Murad, S. (2015). Tropomyosin, the major tropical oyster Crassostrea belcheri allergen and effect of cooking on its allergenicity. Allergy, Asthma & Clinical Immunology, 11(1), 30.