Vis
Een visallergie is mogelijk een ernstige aandoening, voornamelijk in werelddelen waar vis de voornaamste eiwitbron van het dieet is (Liu R., 2012).
De prevalentie van visallergie is de laatste jaren gestegen vanwege de toenemende vis consumptie. Dit is te wijten aan het feit dat vis een goede bron van eiwitten en essentiële vetzuren is (Saptarshi Shruti R., 2013). De prevalentie wordt geschat op zo’n 0.1 tot 0.5% van de algemene populatie in de VS en Europa (Schulkes Karlijn JG1, 2014). Deze bedraagt zo’n 0.1% bij kinderen en 0.4% bij volwassenen (Sicherer Scott H., 2006).
Verschillende allergenen werden geïdentificeerd in vis: parvalbumine ( verantwoordelijk voor 95 % van de visallergieën ), collageen, enolase, aldolase, créatine kinase, apo-lipoprotéine A1 en aldehyde fosfaat dehydrogenase (Schulkes Karlijn JG1, 2014; Griesmeier U, 2009; Liu R., 2012)
Visgelatine wordt als niet allergeen beschouwd, rekening houdend met de lage concentratie aan parvalbumine (Koppelman SJ1, 2012). Nochtans zijn er enkele gevallen bekend waar patiënten ernstige tot zelfs levensbedreigende reacties vertoonden na de inname van voedingsmiddelen waar visgelatine in verwerkt werd (Kuehn Annette H. C., 2009; Hengtes F., 2009).
Bepaalde andere stoffen afkomstig van vis die gebruikt worden in voeding, worden ook beschouwd als niet allergeen, omdat geen enkel geval van allergie werd opgetekend. Het gaat om vislijm (klaringsmiddel van wijn en bier), zwemblazen (aziatische keuken), antivrieseiwitten (industrie van consumptie ijs), en visolie. (Taylor S.I., 2004) (Vassilopoulou E1, 2011). (Bindslev-Jensen C1, 2003).
Symptomen van de allergie komen tot uiting na inname, aanraking of inademing van vis of visextracten (Kuehn A. H. C.-W.-M.-F., 2013). De symptomen zijn zeer uiteenlopend. Het kan variëren van jeuk aan de mond, huidirritaties, verteringsstoornissen, braken, luchtwegenstoornissen en stoornissen van de bloedsomloop, anafylactische reacties en in ernstige gevallen kan het zelfs dodelijk zijn. Deze allergische reacties zijn vaak IgE gemedieerd maar ook niet IgE gemedieerde reacties kunnen voorkomen (Liu R., 2012).
Wat de diagnose betreft, is de eerste belangrijke stap een volledige voedingsanamnese; deze moet aangevuld worden met een klinisch onderzoek. Hierop volgen verschillende testen die dienen om de rol van het verdachte voedingsmiddel te bevestigen. De beste methode is een orale provocatietest. De gouden standaard is de DBPGVP.[1] Het meest gebruikte onderzoek is de huid prik test ( skin prick-test - SPT). Andere testen zijn het onderzoek naar specifieke IgE in het plasma door Western blot[2], of verder de histamine provocatietest (HP) en de atopie-patch-test (ATP) (Soares-Weiser K, 2014; Saptarshi Shruti R., 2013).
Bepaalde resultaten van onderzoeken zoals de SPT en de HP zijn echter moeilijk te interpreteren vermits rauwe vis in enkele gevallen vals positieve resultaten levert (Bugajska-Schretter A., 1999). Deze vals positieve resultaten kunnen het gevolg zijn van een scombroid vergiftiging ( zie punt 7.1 ). Maar ook de Anisakis-larven kunnen een reactie veroorzaken die als visallergie kan worden aanzien (Taylor S.I., 2004).
Scombroid vergiftiging ( histamine vergiftiging ) is een vergiftiging waarvan de symptomen erg gelijkend zijn aan een IgE gemedieerde voedingsallergie. Patiënten hebben geen wetenschap van een visallergie of nooit eerder een allergische reactie vertoond na de consumptie van vis (Attaran R.R., 2002; Sánchez-Guerrero Inmaculada M., 1997). Deze vergiftiging wordt veroorzaakt door een zeer grote hoeveelheid histamine afkomstig van bacteriën. De bacteriën aanwezig in de vis produceren een enzyme, histamine decarboxylase, dat histidine (uit het spierweefsel van de vis) gaat afbreken tot histamine. (Taylor S.I., 2004; Sánchez-Guerrero Inmaculada M., 1997; Ohnuma Shizuka, 2011; Attaran R.R., 2002)
Anisakis of haringworm is een soort parasiet die in zijn levenscyclus tijdelijk in o.a. vis, schaal- en weekdieren verblijft. Anisakis-larven kunnen dus per toeval in de darmen van de mens terechtkomen na het eten van rauwe of onvoldoende gegaarde vis, schaal- of weekdieren en Anisakiasis (of de haringwormziekte) veroorzaken. (Chung Y.B.1, 2014) Indien ze niet gedood zijn, worden de larven meestal weer opgehoest voordat ze de darmmucosa binnendringen. In sommige gevallen lukt het de larven om in de darmmucosa binnen te dringen wat ernstige pijn en dyspepsie veroorzaakt binnen enkele uren na inname. Dit noemt men “acute gastrische Anisakiasis”. Tevens blijkt dat de symptomen van Anisakiasis ook door een onmiddellijke IgE gemedieerde immunologische reactie tegen het Anisakis allergeen kunnen worden veroorzaakt. Dit type van voedselovergevoeligheid wordt “gastroallergische Anisakiasis” genoemd. Het verantwoordelijke allergeen, Ani s 3 is een tropomyosine. Dit allergeen kan een kruisallergie opwekken met de tropomyosine uit o.a. schaaldieren en huisstofmijt.
Vis behoort tot de stoffen met verplichte vermelding op etiketten ( opgenomen in annexe II van de (EU) verordening 1169/2011 over de verstrekking van voedselinformatie aan consumenten ), dit wil zeggen ze duidelijk onderscheiden vermeld moeten worden ( door het lettertype, door de kleur ) als ze gebruikt worden in een voorverpakt voedingsmiddel, onder om even welke vorm, met uitzondering van:
- “visgelatine die wordt gebruikt als drager voor vitamine- of carotenoïdenpreparaten;
- visgelatine of vislijm die wordt gebruikt als klaringsmiddel in bier en wijn.”
Voor niet-voorverpakte voedingsmiddelen die te koop worden aangeboden aan de eindgebruiker en aan grootkeukens of voor voedingsmiddelen die verpakt worden op de plaats van verkoop op aanvraag van de consument of voorverpakt worden met het oog op directe verkoop, moet de informatie betreffende de potentiële aanwezigheid van een allergeen verplicht beschikbaar zijn en worden aangeboden aan de consument.
Bibliografie
Alliance pour la Santé et l'Environnement. (2006). Le mercure et la consommation de poisson. Fiche d'information. Récupéré sur http://www.env-health.org/IMG/pdf/HEA_004-07_consom_poissons_FR.pdf
Añíbarro B., Seoane F.J., Múgica M.V. (2007). Involvement of hidden allergens in food allergic reactions. J Investig Allergol Clin Immunol, 17(3), pp. 168-172. Récupéré sur PubMed: http://www.jiaci.org/issues/vol17issue03/7.pdf
Anses (Agence nationale de sécurité sanitaire de l’alimentation, de l’environnement et du travail). (2013). AVIS de l’Anses relatif aux recommandations sur les bénéfices et les risques liés à la consommation de produits de la pêche dans le cadre de l’actualisation des repères nutritionnels du PNNS. Saisine, Anses, Maisons-Alfort.
Armentia A., Martin-Gil F.J., Pascual C., Martín-Esteban M., Callejo A., Martínez C. (2006). Anisakis simplex allergy after eating chicken meat. J Investig Allergol Clin Immunol, 16(4), pp. 258-263.
Attaran R.R., Probst F. (2002). Histamine fish poisoning: a common but frequently misdiagnosed condition. Emerg Med J, 19, pp. 474-475.
Ben-Shoshan, M. , Harrington D.W., Soller L., Fragapane J., Joseph L., St. Pierre Y., Godefroy S.B., Elliott S.J., Clarke A.E. (2012). Demographic Predictors of Peanut, Tree Nut, Fish, Shellfish, and Sesame Allergy in Canada. Journal of Allergy, 2012, pp. 1-6.
Bernhisel-Broadbent J., Strausse D., Sampsoon H.A. (1992). Fish hypersensitivity II: clinical revelance of altered fish allergenicity caused by various preparation methods. J Allergy Clin Immunol, 90(4/1), pp. 622-629.
Bindslev-Jensen C., Sten E., Earl L.K., Crevel R.W., Bindslev-Jensen U., Hansen T.K., Stahl Skov P., Poulsen L.K. (2003). Assessment of the potential allergenicity of ice structuring protein type III HPLC 12 using the FAO/WHO 2001 decision tree for novel foods (abstract). Food and Chemical Toxicology, 41(1), pp. 81-87.
Bugajska-Schretter A., Grote M., Vangelista L., Valent P., Sperr W.R., Rumpold H., Pastore A., Reichelt R., Valenta R. & Spitzauer S. (2000). Purification, biochemical and immunologicalcharacterisations of a majaor food allergen: different immuunoglobuline E recognition of the apo- and calcium-bound forms of carp parvalbumin. Gut, 46, pp. 661-669.
Burney P., Summers C., Chinn S., Hooper R., Van Ree R., Lidholm J. (2010). Prevalence and distribution of sensitization to foods in the European Community Respiratory Health Survey: a EuroPrevall analysis. Allergy, 65, pp. 1182-1188.
Carrillo T., Agustín M.C., Gusmán T.M., Vilardell V.U., Goiri I.M. (1987). Pancreatitis aguda como complicación de anaphilaxia por mostaza (abstract). Revista Española de Alergología e Inmunología Clínica, 2(4), pp. 388-390.
Casimir G., Cuvelier P.h.,Allard S. & Duchateau J. (1997). Life-threatning fish allergy successfully treated with immunotherapy. Pediatric Allergy and Immunology, 8, pp. 103-105.
Chung Y.B., Lee J. (2014). Clinical characteristics of gastroallergic anisakiasis and diagnostic implications of immunologic tests. Allergy Asthma Immunol Res, 6(3), pp. 228-233.
Copeland N.K., Palmer W.R., Bienfang P.K. (2014). Ciguatera Fish Poisoning in Hawai‘i and the Pacific. Hawaii Journal of Medicine & Public Health, 73 (11) Suppl 2, pp. 24-27.
Das Dores S., Chopin C., Romano A., Galland-Irmouli A.V., Quaratino D., Pascual C., Fleurence J., Guéant J.L. (2002). IgE-binding and cross-reactivity of a new 41 kDa allergen of codfish. Allergy, 57 (suppl 72), pp. 84-87.
de Jongh HH, Robles CL, Timmerman E, Nordlee JA, Lee PW, Baumert JL, Hamilton RG, Taylor SL, Koppelman SJ. (2013). Digestibilityand IgE-binding of glycosylated codfish parvalbumin. Biomed Research International, 2013, pp. 1-10.
Deville S., Viazzi C., Leloup J., Lasalle A., Guizard C., Maire E., Adrien J., Gremillard L. (2011). Ice Shaping Properties, Similar to That of Antifreeze Proteins, of a Zirconium Acetate Complex. Plos ONE, 6(10), p. e26474.
Douglas J.D., McSharry C., Blaikie L., Morrow T., Miles S., Franklin D. (1995). Occupational asthma caused by automated salmon processing (abstract). Lancet, 346(8977), pp. 737-740.
EFSA (European Food Safety Authority). (2015). Scientific opinion, Statement on the benefits of fish/seafood consumption compared tot the risk of methylmercury in fish/seafood. EFSA Journal, 13(1), pp. 3982-4018.
Europees parlement. (2011, okt. 25). Verordening (EU) Nr. 1169/2011 van het Europees Parlement en de Raad betreffende de verstrekking van voedselinformatie aan consumenten, tot wijziging van Verordeningen.
Federale overheidsdienst volksgezondheid, veiligheid van de voedselketen en leefmilieu. (z.d.). Codex Alimentarius. Récupéré sur Health Belguim: http://health.belgium.be/eportal/foodsafety/foodstuffs/Codexalimentarius/14654531?ie2Term=aliments?&fodnlang=nl
Goksör E., Alm B., Thengilsdottir H., Pettersson R., Åberg N., Wennergren G. (2011). Preschool wheeze - impact of early fish introduction and neonatal antibiotics. Acta Paediatrica, 100, pp. 1561-1566.
Griesmeier U., Vazquez-Cortes S., Bublin M., Radauer C., Ma Y., Briza P., Fernandez-Rivas M., Breiteneder H. (2010). Expression levels of parvalbumins determine allergenicity of fish species. Allergy, 65, pp. 191-198. Récupéré sur PubMed.
Hamada Y., Nagashima Y., Shiomi K. (2001). Identification of collagen af a new fish allergen. Biosci. Biotechnol. Biochem., 65(2), pp. 285-291.
Hamada Y., Tanaka H., Ishizaki S., Ishida M., Nagashima Y. & Shiomi K. (2003). Purification, reactivaty with IgE en cDNA cloning of parvalbumin as the major allergen of mackerels. Food and Chemical Toxicology, 41, pp. 1149-1156.
Hengtes F. (2009). Allergènes de poisson et crustacés. Revue française d'allergologie, 49, pp. 156-159.
Hilger C., Thill L., Grigioni F., Lehners C., Falagiani P., Ferrara A., Romano C., Stevens W., Hentges F. (2004). IgE antibodies of fish allergic patients cross-react with frog parvalbumin. Allergy, 59, pp. 653-660.
Houhoula D., Dimitriou P.,Mengjezi G., Kyrana G., Lougovois V. (2015). Quantification of parvalbumin in Commercially Important Mediterranean Seafood Species using Real-time PCR. Czech.J FOod Sci, 33(2), pp. 143-147.
Inamura H., Kashiwase Y., Morioka J., Kurosawa M. (2005). Acute pancreatitis possibly caused by allergy to bananas. J Invest Allergol Clin Immunol, 15(3), pp. 222-224.
James J.M., Crespo J.F. (2007). Allergic reactions to foods by inhalation (abstract). Curr Allergy Asthma Rep, 7(3), pp. 167-174.
Jeebhay M.F., Robins T.G., Miller M.E., Bateman E., Smuts M., Baatjies R., Lopata A.L. (2008). Occupational allergy and asthma among salt water fish processing workers. Amercian Journal of Industrial Medicine, 51, pp. 899-910. Récupéré sur PubMed.
Jiménez-Siaz R., Benedé S., Molina E., López-Expósito I. (2015). Effect of Processing Technologies on the Allergenicity of Food Products. Crit Rev Food Sci Nutr, 55(3), pp. 1902-1917.
Khan F., Orson F., Ogawa Y., Parker C., McGuire D.C. (2011). Adult seafood allergy in the Texas Medical Center: a 13-year experience. Allergy & Rhinology, 2, pp. e71-e77.
Kobayashi .Y, Yang T., Yu C-T., Ume C., Kubota H., Shimakura K.,Shiomi K., Hamada-Sato N. (2016). Quantification of major allergen parvalbumin in 22 species of fish by SDS-PAGE. Food Chemistry, 194, pp. 345-353.
Kobayashi A., Tanaka H., Hamada Y., Ishizaki S., Nagashima Y., Shiomi K. (2006). Comparison of allergenicity and allergens between fish white and dark muscles. Allergy, 61, pp. 357-363. Récupéré sur PubMed.
Koppelman S.J., Nordlee J.A., Lee P.W., Happe R.P., Hessing M., Norland R., Manning T., Deschene R., De Jong G.A., Taylor S.L. (2012). Parvalbumin in fish skin-derived gelatin: is there a risk for fish allergic consumers? (abstract). Food Addit Contam Part A Chem Anal Control Expo Risk Assess, 29(9), pp. 1347-1355.
Kuehn A., Higler C., Hentges F. (2009 b). Anaphylaxis provoked by ingestion of marshmallows containing fish gelatin. J Allergy Clin Immunol, 123(3), pp. 708-709.
Kuehn A., Hilger C., Lehners-Weber C., Cordeanu-Morel F., Morisset M., Metz-Favre C. Pauli G. de Blay F., Revets D., Muller C.P., Vogel L., vieths S. & Hentges F. (2013). Identification of enolases and aldolases as important fish allergenes in cod, salmon and tuna: component resolved diagnosis using pravalbumin and the new allergens. CLinical & Experimental Allergy, 43, pp. 811-822.
Kuehn A., Hutt-Kempf E., Hilger C., Hengtes F. (2011). Clinical monosensitivity to salmonid fish linked to specific IgE-epitopes on salmon and trout beta-parvalbumins. Allergy, 66, pp. 299-301.
Kuehn A., Lehners C., Hilger C., Hentges F. (2009 a). Food allergy to chicken meat with IgE reactivity to muscle alpha-parvalbumin. Allergy, 64, pp. 1557-1558.
Kuehn A., Swoboda I., Arumugam K., Hilger C., Hengtes F. (2014). Fish Allergens at a Glance: Variable Allergenicity of Parvalbumins, the Major Fish Allergens. Front Immunol, 5(179), pp. 1-8.
Kull I., Bergström A., Lilja G., Pershagen G., Wickman M. (2006). Fish consumption during the first year of life and development of allergic diseases during childhood. Allergy, 61, pp. 1009-1015.
Lee S-J, Ju C-C, Chu S-L, Chien M-S, Chan T-H, Liao W-L. (2007). Molecular cloning, expression and phylogenetic analyses of parvalbumin in tilapia, oreochromis mossambicus. Journal of Experimental Zoology, 307A, pp. 51-61.
Liu R., Holck A. L., Yang C. & Xue W. (2012). Tropomyosin from tilapia (Oreochromis mossambicus) as an allergen. Clinical & Experimental Allergy, 43, pp. 365-377.
Llewellyn L., Sweeney G.E., Ramsurn V.P. Rogers S.A., Wigham T. (1998). Cloning and unusual expression profile of the aldolase B gene from atlantic salmon. Biochimica et Biophysica Acta, 1443, pp. 375-380.
Magnusson J., Kull I., Rosenlund H., Håkansson N., Wolk A., Melén E., Wickman M., Bergström A. (2013). Fish consumption in infancy and development of allergic disease up to age 12 y. Am J Clin Nutr, 97, pp. 1324-1330.
Maintz L., Novak N. (2007). Histamine and Histamine intolerance. Am J Clin Nutr, 85, pp. 1185-1196.
Mari A, R. C. (2015, Feb. 10). Récupéré sur Allergome: http://www.allergome.org/script/search_step2.php
Mercier V. (2012). Apports et limites du diagnostic moléculaire dans la prise en charge des allergies alimentaires. Revue française d'allergologie, 52, pp. S19-S26. Récupéré sur Elsevier Masson.
Muraro A., T. Werfel, K. Hoffmann-Sommergruber, G. Roberts, K. Beyer, C. Bindslev-Jensen, V. Cardona, A. Dubois, G. duToit, P. Eigenmann, S. Panesar, D. de Silva, K. Soares-Weiser, A. Sheikh, B. K. Ballmer-Weber, C. Nilsson, N. W. de Jong, C. A. (2014). EAACI Food Allergy and Anaphylaxis Guidelines: diagnosis and management of food allergy. Allergy, 69, pp. 1008-1025.
Norhede, P. (2008, Jan.). The percentage of poeple with food allergy in the community. Récupéré sur http://www.foodallergens.info/Facts/More/Lay_prevalence_paper_final.pdf
Nowak-Wegrzyn A., Sampson H.A. (2013). Future therapies for food allergies. Przegląd Lekarski, 2013(70/12), pp. 1065-1070.
Nwaru B.I., Hickstein L., Panesar S.S., Roberts G., Muraro A., Sheikh A. (2014). 1.2. Prevalence of common food allergies in Europe: a systematic review and meta-analysis. Dans EAACI, & Muraro-Roberts (Éd.), Food allergy and anaphylaxis guidelines (pp. 1-294). Zurich.
Ohnuma S., Higa M., Hamanaka S., Matsushima K., Yamamuro W. (2001). An outbreak of allergy-like food poisoning. Internal Medicine, 40(8), pp. 833-835.
Parlement européen et Conseil. (2011, octobre 25). Règlement (UE) n°1169/2011 concernant l'information des consommateurs sur les denrées alimentaires, modifiant les règl. 1924/2006 et 1925/2006 et abrogeant les directives 87/250/CEE,90/496/CEE,1999/10/CE,2000/13/CE,2002/67/CE,2008/5/CE et le règl.608/2004.
Paul V., Shamah S., Garankina O., Wolf L., Shia Lin Y. (2013). Rhabdomyolysis after fish consumption: Haff's disease. Q J Med, pp. 1-2.
Pellegrino K., D'Urbano L.E., Artesani M.C., Riccardi C., Mancini S., Bella S., Alghisi F., Cavagni G. (2012). Severe reaction in a child with asymptomatic codfish allergy: food challenge reactivating recurrent pancreatitis. Italian Journal of Pediatrics, 38(16), pp. 1-3.
Pérez Carral C., Martin-Lázaro J., Ledesma A., de la Torre F. (2010). Occupational Asthma Caused by Turbot Allergy in 3 Fish-Farm Workers. J Investig Allergol Clin Immunol, 20(4), pp. 349-351.
Radauer C., Bublin M., Wagner S., Mari A., Breiteneder H. (2008). Allergens are distributed into few protein families and possess a restricted number of biochemical functions. J Allergy Clin Immunol, 121(4), pp. 847-852e7.
Rosmilah M., Shahnaz M., Meinir J., Masita A., Noormalin A., Jamaluddin M. (2013). Identification of parvalbumin and two new thermolabile major allergens of Thunnus tonggol using a proteomics approach. Int Arch Allergy Immunol, 162, pp. 299-309.
Sánchez-Guerrero I.M., Vidal J.B., Escudero A.I. (1997). Scombroid fish poisoning: a potentially life-threatening allergic-like reaction. J Allergy Clin Immunol, 100, pp. 433-434.
Saptarshi S.R., Sharp M.F., Kamath S.D., Lopata A.L. (2014). Antibody reactivity to the major allergen parvalbumin is determined by isoforms and impact of thermal processing. Food Chemistry, 148, pp. 321-328.
Schulkes K., Klemans R., Knigge L., De Bruin-Weller M., Bruijnzeel-Koomen C., Marknell deWitt A., Lidholm J., Knulst A. (2014). Specific IgE to fish extracts does not predict allergy to specific species within an adult fish allergic population. Clin Transl Allergy, 4(27), pp. 1-7.
Service Public Fédéral - Santé Publique, Sécurité de la chaîne alimentaire et environnement. (s.d.). Les métaux. Consulté le novembre 09, 2015, sur http://health.belgium.be/eportal/foodsafety/contaminants/metals/19087656?ie2Term=mercure?&fodnlang=fr#.Vi4tilLbLcsinfos sur le Mercurerenvoie à http://www.efsa.europa.eu/en/efsajournal/pub/3982=
Service-Public.fr. (2015, avril 1). Consommation de poissons : pas plus de deux portions par semaine. Consulté le décembre 2, 2015, sur https://www.service-public.fr/particuliers/actualites/002772
Sicherer S. H., Sampson H. A. (2006, Feb.). J Allergy Clin Immunol. 117(2), pp. S470-S475.
Soares-Weiser K., Takwoingi Y., Panesar S.S., Muraro A., Werfel T., Hoffmann-Sommergruber K., Roberts G., Halken S., Poulsen L., van Ree R., Vlieg-Boerstra B.J., Sheikh A. . (2013). The diagnosis of food allergy: a systematic review and meta-analysis. Clin Transl Allergy, 3(18), pp. 1-5.
SPF Santé publique, Sécurité de la Chaîne alimentaire et Environnement. (2015, septembre 24). Etiquetage des denrées alimentaires. Consulté le novembre 10, 2015, sur http://health.belgium.be/: http://health.belgium.be/eportal/foodsafety/labelling/index.htm#.VkGwNlLbLcs
Steiner M., Scaife A., Semple S., Hulks G., Ayres J.G. (2008). Sodium metabisulphite induced airways disease in the fishing and fish-processing industry. Occupational Medicine, 58, pp. 545-550.
Sten E., Hansen T.K., Stahl Skov P., Andersen S.B., Trop AM., Bindslev-Jessen U., Bindslev-Jessen C., Poulesn L.K. (2004). Cross-reactivity to eel, eelpout and ocean pout in codfish-allergic patients. Allergy, 59, pp. 1173-1180.
Taylor S.I., Kabourek J.L., Hefle S.I. (2004). Fish allergy: fish and products thereof. Journal of Food Science, 69(8), pp. R175-R180.
Tomm J.M., van Do T., Simon J.C., Jende C., Treudler R., von Bergen M., Averbeck M. (2013). Identification of the new potetial allergens from nile perch and cod. J Investig Allergol Clin Immunol, 23(3), pp. 159-167.
Tsabouri S., Triga M., Makris M., Kalogeromitros D., Church M.K., Priftis K.N. (2012). Fish and shellfish allergy in children: review of a persistent food allergy. Pediatric Allergy and Immunology, 23, pp. 608-615.
Untersmayr E., Szalai K., Reimer A. B., Hemmer W., Swoboda I., Hantuch B., Schöll I., Spitzauer S., Scheiner O., Jarisch R., Boltz-NItulescu G., Jensen-Jarolim E. (2006, sept.). Mimotopes identify conformational epitoses on parvalbumin, the major fish allergen. Molecular Immunology, 43, pp. 1454-1461. Récupéré sur Elsevier.
Vassilopoulou E., Karathanos A., Siragakis G., Giavi S., Sinaniotis A., Douladiris N., Fernandez-Rivas M., Clausen M., Papadopoulos N.G. (2011). Risk of allergic reactions to wine, in milk, egg and fish-allergic patients. Clin Transl Allergy, 1(10), pp. 1-4.
Verdino P., Westritschnig K., Valenta R., Keller W. (2002). The cross-reactive calcium-binding pollen allergen, Phl p 7, reveals a novel dimer assembly. The EMBO Journal, 21(19), pp. 5007-5016.
Vidacek S., de las Heras C., Solas M.T., Mendizábal A., Rodriguez-Mahillo A.I., Tejada M. (2010). Antigenicity and viability of Anisakis larvae infesting hake heated at different time-temperature conditions (abstract). J Food Prot, 73(1), pp. 62-68.
Wijga A.H., Smit A.H., Kerkhof M., de Jongste J.C., Gerritsen J., Neijens H.J., Boshuizec H.C., Bruinekreef B. (2003). Association of consumption of products containing milk fat with reduced asthma risk in pre-school children: the PIAMA birth cohort study. Thorax, 58, pp. 567-572.
Wikipedia. (2015, février 15). Western blot. Consulté le février 2016, 16, sur https://nl.wikipedia.org/wiki/Western_blot
Yang H., Xun P., He K. (2013). Fish and fish oil intake in relation to risk of asthma: a systematic review and meta-analysis. Plos ONE, 8(11), p. e80048.
z.a. (z.d.). Huff ziekte. Récupéré sur http://nl.swewe.net/word_show.htm/?633177_2&Huff_ziekte
Zuidmeer-Jongejan L., Fernandez-Rivas M., Poulsen L.K., Neubauer A., Asturias J., Blom L., Boye J, Bindslev-Jensen C, Clausen M, Ferrara R, Garosi P, Huber H, Jensen B.M., Koppelman S., Kowalski M.L., Lewandowska-Polak A., Linhart B., Maillere B., Mari A. (2012). FAST: towards safe and effective subcutaneous immunotherapy of persistent life-threatening food allergies. Clin Transl Allergy, 2(1), pp. 2-5.